امام المتّقين اميرالمؤمنين (ع) در شب بيست و يكم ماه رمضان مقارن طلوع فجر به شهادت رسيد، در حالي كه از سن مبارك حضرتش 63 سال گذشته بود. (1) در بيستم ماه رمضان اثرات سم در پاهاي مبارك اميرالمؤمنين (ع) ظاهر شد و پاهاي مبارك ورم كرد. (2) در شب بيست و يكم اثر زهر بر بدن مبارك اميرالمؤمنين (ع) بسيار شد. حضرت فرزندان و اهل بيت خود را جمع كرد و با آنها وداع نمود و وصيت هاي خود را فرمود. در آن شب هر چه خوردني و آشاميدني آوردند تناول نفرمود، و لبهاي مباركش به ذكر خدا حركت مي كرد، و مانند مرواريد عرق از پيشاني نازنينش مي ريخت و با دست مبارك خود آن را برطرف مي كرد.
به امام مجتبي (ع) فرمود: تو را به برادرت حسين (ع) وصيت مي كنم. به فرزندان ديگر كه از فاطمه زهرا (س) نبودند، فرمود: شما را وصيت مي كنم به اطاعت از حسن و حسين. سپس فرمودند: «خداوند شما را صبر نيكو كرامت فرمايد. امشب از ميان شما مي روم و به حبيب خود محمّد مصطفي (ص) ملحق مي شوم چنانچه مرا وعده داده است». صداي گريه از اهل بيت بلند شد. آنگاه دستوراتي در مورد غسل، كفن، نماز و محل دفن به امام مجتبي (ع) فرمودند و با امام حسين (ع) و حضرت زينب (س) كلماتي از كربلا فرمودند.
بعد از وداع با همگان دست و پاي مبارك را به طرف قبله كشيدند و فرمودند: «أشهد أن لا اله الا الله وحده لا شريك له و أشهد أنّ محمّداً عبده و رسوله»، و چشمان مبارك را بستند و بهشت را به قدوم خويش مبارك فرمودند.
صداي شيون و گريه از خانه آن حضرت بلند شد. اهل كوفه كه باخبر شدند، صداي شيون و ناله از تمامي شهر برخواست، مانند روزي كه پيامبر (ص) از دنيا رفتند. در آن شب آفاق آسمان متغير گشت و زمين لرزيد و صداي تسبيح و تقديس فرشتگان از هوا شنيده شد.
سپس مشغول غسل آن حضرت شدند. بعد از غسل و كفن، امام حسن و امام حسين عليهماالسّلام پشت سر تابوت را همانطور كه حضرت فرموده بودند برداشته، جلو تابوت خودش حركت مي كرد، تا در مكاني فرود آمد.
بعد از نماز بر آن حضرت توسط امام مجتبي‌ (ع)، مقداري از زير تابوت را كندند و قبري آماده يافتند كه داخل آن لوحي مسي يا سفالي بود و بر آن نوشته شده بود: «بسم الله الرّحمن الرّحيم، اين قبري است كه نوح پيامبر براي بنده صالح خدا علي بن ابي طالب حفر نموده است». بدن مطهّر آن حضرت را دفن نمودند و حسب وصيت آن حضرت، قبر مطهّرش را مخفي نمودند تا در زمان هارون بر همگان معلوم شد.
فرزندان آن حضرت از همسران مختلف 28 دختر و پسرند. (3)  5 نفر آنها اولاد حضرت صديقه طاهره فاطمه زهرا (س) هستند كه عبارتند از امام حسن و امام حسين و زينب كبري و ام كلثوم و حضرت محسن عليهم السّلام كه در دوران حمل در شش ماهگي توسط منافقين در ماجراي هجوم به خانه اميرالمؤمنين (ع) به شهادت رسيد. حضرت عباس (ع) و جعفر و عثمان و عبدالله در كربلا به شهادت رسيدند، كه مادرشان ام البنين است. بقيه اولاد حضرت از همسران ديگر هستند.
وقتي خبر شهادت اميرالمؤمنين (ع) به عايشه رسيد چنان خوشحال شد كه بي اختيار شعري خواند و سپس گفت: چه كسي علي را كشت؟ جواب دادند: ابن ملجم. گفت: خاك بر دهانش مباد (كنايه از اينكه خوب كاري كرد). (4)
در شب 21 ماه رمضان حضرت عيسي بن مريم (ع) به آسمان برده شد (5)، و در همين شب حضرت موسي بن عمران و يوشع بن نون عليهماالسلام رحلت نمودند. (6)

 

-----------------------------------------
1- كافي: ج2، ص465.  منتهي الآمال: ج1، ص183.  ارشاد: ج1، ص19.  اعلام الوري: ج1، ص309.  كشف الغمة: ج1، ص436.  مناقب خوارزمي: ص284.  العددالقوية: ص235.  ذخائر العقبي: ص115.  مسار الشيعة: ص10.  توضيح المقاصد: ص24.  مصباح كفعمي: ج2، ص599.  تاريخ الخلفاء: ص166-175.
2- الوقايع و الحوادث: ج1، ص265، 271-294.
3- ارشاد مفيد: ج1، ص354-355.  اعلام الوري: ج1، ص395.
4- تذكرة الخواص ابن جوزي: ص165.
5- بحار الانوار: ج13، ص376.  مصباح كفعمي: ج2، ص599.
6- بحار الانوار: ج13، ص376.  مصباح كفعمي: ج2، ص599.

در ۲۱ رمضان المبارک سال ۴۰ هجری قمری مردم پس از شهادت اميرالمؤمنين (ع) با امام حسن (ع) بيعت كردند. (1)

 

-------------------------------------------------------
1- كشف الغمة: ج1، ص538.

در اين روز ابن ملجم با يك ضربت شمشير به جهنم فرستاده شد. بعد از كشته شدن ابن ملجم مردم به سوي قطام ملعونه فاسقه هجوم آوردند و او را با شمشير به درك فرستادند و جثّه اش را بيرون كوفه سوزانيدند. (1)
ابن بطوطه متوفي سال 779 هجري گفته است: هنگامي كه به كوفه مسافرت كردم، در غربي جبّانه كوفه در زميني سفيد، زميني بسيار سياه ديدم و علت را پرسيدم. گفتند: اينجا قبر ابن ملجم است. عادت اهل كوفه اين است كه هر سال هيزم زيادي مي آوردند و 7 روز در اين مكان مي سوزاندند. (2)

 

----------------------------------------------
1- نفائح العلام: ص410.
2- نفائح العلام: ص409.